Rząd się złamał w 2018 roku. Przepisami ustawy „Prawo przedsiębiorców” wprowadzono możliwość prowadzenia działalności, która przynosi dochód, ale niski. Działalność nierejestrowa (nierejestrowana, nieewidencjonowana) to według przepisów drobna działalność zarobkowa, która nie wymaga rejestracji firmy.
Drobna działalność zarobkowa nie jest traktowana jak pełnoprawna działalność gospodarcza, o ile uzyskany zysk nie przekroczy w żadnym miesiącu 75 proc. minimalnego wynagrodzenia za pracę. W 2025 roku legalnie, bez płacenia ZUS i składki zdrowotnej, co miesiąc można w Polsce dorobić 3499,50 zł.
Polacy doceniają taką możliwość. Według danych Ministerstwa Finansów, liczba osób prowadzących taką działalność wzrosła z około 24 tysięcy w 2020 roku do ponad 78 tysięcy w 2023 roku. Dla porównania – szacuje się, że w Polsce działa ok. 2 mln jednoosobowych działalności gospodarczych.
Zdecydowana większość podatników prowadzących działalność nierejestrowaną wykazuje w zeznaniach dochody (po odjęciu od przychodu kosztów jego uzyskania). Dochody jednej osoby wynoszą średnio 6768 zł za 2023 rok. Jednak przy wyższych kosztach działalności niż przychodach są straty. W 2023 roku odnotowało je 4 754 podatników.
Co można robić na działalności nierejestrowanej?
Dużo. Na przykład przygotowywać projekty graficzne, produkować i sprzedawać własne wino, przetwory, naprawiać różne rzeczy, okazjonalnie sprzedawać coś przez internet – na przykład rękodzieło. Możliwości jest naprawdę wiele.
Odpada wszystko to, na co państwo musi wydać koncesję: sprzedaż alkoholu, tytoniu, handel bronią, działalność górnicza, poszukiwanie kopalin, organizacja imprez turystycznych, handel energią, paliwem, usługi detektywistyczne, wytwarzanie materiałów wybuchowych, ochrona osób i mienia, radio i telewizja, prowadzenie kasyna, przewozy lotnicze, zbieranie odpadów, pośrednictwo ubezpieczeniowe, prowadzenie księgowości.
Aby rozpocząć działalność nierejestrowaną i nie mieć zatargów z prawem, przez ostatnich 60 miesięcy (5 lat) nie wolno prowadzić działalności gospodarczej. Co ciekawe, firmę można mieć, ale jej działalność w ostatnich 60 miesiącach musi być zawieszona. Dochody z działalności nierejestrowanej są opodatkowane na zasadach ogólnych. Przedsiębiorcy muszą więc złożyć roczne zeznanie podatkowe i wykazać w nich swoje przychody. Straty z działalności nierejestrowanej także trzeba wykazać w zeznaniu rocznym.
Korzyści z działalności nierejestrowanej
- nie musisz zgłaszać działalności w ewidencji przedsiębiorców – CEIDG, urzędzie skarbowym i GUS
- nie będziesz potrzebować numerów identyfikacyjnych NIP i REGON
- nie płacisz składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne ani ubezpieczenia zdrowotne
- nie musisz płacić comiesięcznych (albo kwartalnych) zaliczek na podatek
- nie musisz płacić podatku VAT
- nie musisz prowadzić skomplikowanej księgowości tylko uproszczoną ewidencję sprzedaży
Co z fakturami, rachunkami, umowami?
W ewidencji zapisuje się sprzedaż za dany dzień, nie później niż przed jej dokonaniem następnego dnia. Wszystko po to, żeby wiedzieć czy nie przekracza się progu 3499,50 zł, a jeżeli tak to od kiedy. Przepisy nie regulują, jak dokładnie powinna wyglądać uproszczona ewidencja sprzedaży, ale zazwyczaj zawiera:
- liczbę porządkową,
- datę sprzedaży,
- wartość sprzedaży,
- wartość sprzedaży narastająco.
Prowadzenie działalności nierejestrowanej nie oznacza, że jesteś przedsiębiorcą, więc zgodnie z Kodeksem cywilnym zawierane umowy o świadczenie usług stanowią po prostu umowy – zlecenia. Bo umowy zawierać można. Można też wystawiać faktury i rachunki. Powinny zawierać co najmniej:
- numer kolejny
- datę wystawienia
- dane sprzedawcy i nabywcy
- nazwę usługi
- kwotę do zapłaty
Co ciekawe, działalność nierejestrowaną mogą w Polsce bez przeszkód prowadzić cudzoziemcy i nawet osoby nieletnie, bo nie jest uzależniona od posiadania „pełnej zdolności do czynności prawnych”. Nieletni muszą jednak pamiętać, że ponieważ od 13. do 18. roku życia mają ograniczoną zdolność do czynności prawnych, to nie mogą samodzielnie zawierać umów ze swoimi kontrahentami na dostawę towarów czy sprzedaż produktów. Będą potrzebowali do tego zgody rodzica lub kuratora.
Działalność nierejestrowaną może też prowadzić urzędnik. Dla pewności trzeba jednak najpierw sprawdzić zapisy regulaminów wewnętrznych bądź zarządzeń danego urzędu w sprawie zasad uzyskiwania zgody dyrektora generalnego urzędu na podjęcie dodatkowej aktywności zarobkowej. Może się okazać, że wewnętrzne przepisy urzędu będą jednak ograniczać możliwość dorabiania.
Może ją też prowadzić rolnik, o ile nie będzie wchodzić w zakres ustawowej działalności rolniczej i będzie działalnością gospodarczą w rozumieniu ustawy Prawo przedsiębiorców. Może to być handel winem własnej roboty czy okazjonalna agroturystyka.
Kiedy działalność trzeba jednak zarejestrować
Jest jednak grupa osób, która prowadzić działalności nierejestrowanej nie może. To osoby bezrobotne. Jednym z warunków uzyskania statusu osoby bezrobotnej jest bowiem niewykonywanie innej pracy zarobkowej.
W praktyce, jeśli działalność osoby bezrobotnej opiera się wyłącznie na sprzedaży, to taka osoba może prowadzić działalność nierejestrowaną. W pozostałych przypadkach, po zawarciu umowy cywilnoprawnej, agencyjnej, umowy – zlecenia, umowy o dzieło lub umowy o pomocy przy zbiorach już nie.
Aby zachować status bezrobotnego, nie można także miesięcznie uzyskać przychodu w wysokości przekraczającej połowę minimalnego wynagrodzenia za pracę. W 2025 roku to 2333 zł.
W zeznaniu rocznym, w którym rozliczasz się z prowadzenia działalności nierejestrowanej (PIT-36), możesz wykazać koszty ponoszone w związku działalnością nierejestrowaną, i pomniejszyć dochód, który podlega opodatkowaniu. Takimi kosztami będą, na przykład: zakupy surowców do produkcji wyrobów lub zakup towarów handlowych, które sprzedajesz, a także koszty zużytej energii.
Warto dokładnie prowadzić uproszczoną ewidencję sprzedaży, ponieważ po przekroczeniu miesięcznego limitu przychodu (3499,50 zł), w ciągu 7 dni trzeba działalność nierejestrowaną zarejestrować i już prowadzić ją na normalnych zasadach. Żeby jeszcze uprościć sprawę, w 2023 roku sejmowa komisja ds. znoszenia barier przygotowała projekt ustawy, który zamiast limitu miesięcznego zakładał wprowadzenie limitu rocznego przychodów dla działalności nierejestrowanej, liczonego jako dziewięciokrotność minimalnego wynagrodzenia. Zmiany nie weszły jednak w życie.
Czytaj też:
Skorzystaj z ulg podatkowych przy rozliczeniu PIT. Jest kilka opcjiCzytaj też:
Rząd szykuje sporą ulgę. Zyskają 934 tys. Polaków