Testament daje w polskim prawie spadkowym szeroką swobodę decydowania o majątku. Z jednej strony pozwala wskazać, kto ma odziedziczyć mieszkanie, firmę czy inne składniki majątku, z drugiej niesie ryzyko dla najbliższych.
Jeden zapis w testamencie może sprawić, że dzieci, małżonek czy rodzice zostaną całkowicie pominięci albo otrzymają jedynie symboliczny udział. Warto znać mechanizmy prawne, które chronią spadkobierców, i wiedzieć, jak zabezpieczyć rodzinę.
Testament a wydziedziczenie
Najbardziej radykalnym sposobem, w jaki testament może pozbawić spadkobierców majątku, jest wydziedziczenie. Testator może wykluczyć z dziedziczenia dzieci, wnuki, małżonka czy rodziców, jeśli uzasadni to:
- rażącą niewdzięcznością wobec niego,
- popełnieniem przestępstwa wobec spadkodawcy,
- uporczywym uchylaniem się od obowiązków rodzinnych.
Jeżeli sąd uzna wydziedziczenie za skuteczne, spadkobierca nie otrzymuje nic. Alternatywnie, testament może przekazać cały majątek jednej osobie, co w praktyce oznacza, że pozostali spadkobiercy ustawowi dziedziczą tylko w ramach zachowku lub pozostają bez środków. Często także darowizny za życia, np. mieszkanie, są traktowane jako zaliczenie na poczet spadku, co może ograniczyć udział innych.
Testament a zachowek
Ochroną dla spadkobierców pominiętych w testamencie jest instytucja zachowku. Prawo przewiduje, że dzieci, wnuki, małżonek oraz rodzice mogą domagać się wypłaty określonej kwoty, nawet jeśli nie zostali uwzględnieni w testamencie. Standardowo zachowek wynosi połowę udziału ustawowego, a w przypadku osób małoletnich lub trwale niezdolnych do pracy – dwie trzecie. Wyjątkiem są sytuacje wydziedziczenia lub stwierdzenia niegodności dziedziczenia.
Zachowek pozwala również zaliczyć darowizny dokonane za życia spadkodawcy na poczet spadku, co umożliwia sprawiedliwsze rozliczenie majątku. Dzięki temu bliscy nie zostają całkowicie pominięci, nawet jeśli testament faworyzuje jedną osobę.
Czytaj też:
Spiszesz testament, a majątek i tak przejmie państwo. Dlaczego?
Zapis windykacyjny w testamencie
Od 2011 roku w polskim prawie istnieje instytucja zapisu windykacyjnego. Pozwala on wskazać konkretną osobę, która otrzyma określony składnik majątku – np. mieszkanie lub firmę – niezależnie od ogólnego podziału spadku.
Testator może też wprowadzić warunki, np. ukończenie studiów czy opiekę nad grobem rodzinnym. Niespełnienie warunku oznacza utratę prawa do dziedziczenia danego składnika majątku.
Aby uniknąć konfliktów rodzinnych, warto sporządzić testament u notariusza. Jasne określenie spadkobierców, precyzyjne wskazanie przedmiotów dziedziczenia oraz uwzględnienie prawa do zachowku minimalizuje ryzyko sporów i potencjalnego unieważnienia dokumentu.
Czytaj też:
Komornik nie może zająć wszystkiego. Sprawdź listę wyjątkówCzytaj też:
Rekordowe wsparcie dla seniorów. Ponad 6 tys. zł miesięcznie od ZUS-u