Sołtysa, czyli najważniejsza osobę we wsi, wybiera w głosowaniu jej społeczność. Od 1990 roku sołtys to „organ wykonawczy jednostki pomocniczej gminy – sołectwa”. Sołtys jest pierwszym szczeblem samorządu, przedstawicielem władz gminy, który znajduje się najbliżej każdego mieszkańca danej wsi.
Kandydat na sołtysa lub sołtyskę musi być obywatelem polskim lub posiadać obywatelstwo Unii Europejskiej, najpóźniej w dniu głosowania musi mieć 18 lat i musi stale zamieszkiwać na obszarze danego sołectwa. Kadencja sołtysa trwa cztery lata. Wybory na sołtysa odbywają się podczas zebrania wiejskiego zwołanego przez wójta. Rok 2023 i 2024 to lata wyborcze dla sołectw posiadających cztero i pięcioletnią kadencję sołtysa i rady sołeckiej.
Na co liczył sołtys?
Na 40.836 sołectw w Polsce mamy tylko 40.554 sołtysów, co zapewne jest wynikiem pełnienia przez jedną osobę funkcji sołtysa w dwóch sołectwach. W Polsce funkcję sołtysa pełni 18.231 kobiet i 22.323 mężczyzn.
Do tej pory świadczenie pieniężne w wysokości 300 zł przysługiwało sołtysom, którzy pełnili swoją funkcję przez okres co najmniej dwóch kadencji nie mniej niż przez 8 lat oraz osiągnęli wiek emerytalny. Dla kobiet jest to 60 lat, zaś dla mężczyźni – 65 lat. Ponadto, przy ustalaniu okresu pełnienia funkcji sołtysa wymaga się zachowania ciągłości pełnienia tej funkcji. Po zmianie prawa, od 1 marca 2024 roku sołtysowie dostają 336, 36 zł miesięcznie.
Na co teraz liczy sołtys?
Dzięki nowelizacji przepisów, prawo do dodatku do emerytury mają sołtysi, którzy pełnili swoją funkcję przez co najmniej 7 lat, a nie jak dotychczas 8 lat. Świadczenie przysługuje także tym sołtysom, którzy realizowali swoje zadania przed wejściem w życie przepisów ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym.
W przypadku niezachowania dokumentów poświadczających sprawowanie funkcji sołtysa przez daną osobę, należy dołączyć pisemne oświadczenia złożone przez co najmniej trzy osoby zamieszkujące w sołectwie w czasie, w którym wnioskodawca pełnił w nim funkcję sołtysa. Dotychczas potrzebne były oświadczenia pięciu osób.